Omzetten van een neerwaartse spiraal

Er is op internet enorm veel te vinden over werkplekken, en het gaat dan vrijwel altijd over de beeldschermwerkplek. Niet vreemd natuurlijk wanneer je je realiseert dat in Nederland de werknemer gemiddeld (!) 3,9 uur per dag beeldschermwerkzaamheden verricht. (De Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden 2014). Het spreekt voor zicht dat in administratieve beroepen en binnen de ICT dit aantal uren vele malen hoger ligt. Een fulltime beeldscherm-gebonden functie is vrij normaal.

Door het steeds toenemende gebruik van laptops, tablets en smartphones neemt ook het aantal klachten van het houding en bewegingsapparaat toe. Nekklachten, hoofdpijnklachten, hand/pols/armklachten worden de laatste jaren steeds vaker gemeld.

Is mobiel kunnen werken wel een voordeel?

Veel bedrijven geven hun werknemers bij voorkeur mobiele apparatuur zoals laptops, zodat naast het werken op kantoor ook thuis of op locatie gewerkt kan worden. Echter het verkeerd gebruik van laptops is 1 van de grootste oorzaken van het ontstaan van wat voor een aantal jaren geleden nog RSI genoemd werd, maar tegenwoordig met de term KANS (Klachten Armen Nek en Schouders) wordt aangeduid. Vanuit dit punt gezien rijst de vraag of het wel verstandig is om als werkgever het gebruik van laptops en andere mobiele apparaten te stimuleren, zonder daarbij goede hulpmiddelen te verschaffen die het gebruik minder belastend maken en/of  goede voorlichting te (laten) geven over de risico’s van het gebruik.

Klachten beginnen vaak onschuldig

Het beeldschermwerk op kantoren, binnen de administratieve en ict functies, wordt merendeels nog uitgevoerd met losse beeldschermen, toetsenborden en muizen. Maar ook daar schuilen gevaren die helaas pas opgemerkt worden op het moment dat er klachten zijn ontstaan. Soms zijn het lichte klachten die door zowel werkgever als de werknemer als normaal zijnde worden beschouwd. Wat lichte nekklachten, af en toe hoofdpijn, vermoeide schouders en armen zijn veel voorkomend.

De klachten beginnen vrij onschuldig. In eerste instantie nemen de klachten weer af na een nachtrust, of na het weekend. Maar geleidelijk aan ontstaat er een situatie waarbij de klachten in de loop van de dag of week toenemen om uiteindelijk te resulteren in vrijwel permanent aanwezige klachten die niet meer afnemen door rust, weekend of zelf vakantie.

Er zijn verschillende factoren die hierbij invloed hebben. Het eerste waar meestal aan gedacht wordt is de werkplekergonomie. Toch is dit zeker niet de enige factor. Gebleken is dat mensen boven de 45 jaar meer risico lopen op het ontstaan van klachten, en dat vrouwen meer kans lopen op het ontwikkelen van klachten dan mannen.  Een (te) hoge werkdruk is duidelijk van invloed, het targets moeten behalen in werkzaamheden is een enorme stressfactor voor veel werknemers. Maar ook het karakter van de persoon is van invloed. Perfectionisme, prestatiegerichtheid, een groot verantwoordelijkheidsgevoel zijn karaktereigenschappen die eerder stress opleveren en hierdoor klachten kunnen veroorzaken in de zin van hoge spierspanning met bijvoorbeeld pijn in nek en schouders, hoofdpijn als gevolg. Ook een verkeerde houding, of verkeerde bewegingspatronen die zijn ingesleten hebben veel invloed op het ontstaan van klachten. Mensen hebben van nature de eigenschap om zich heel gemakkelijk aan te passen aan hun omgeving. Wij kunnen prima zitten op een laag krukje, maar ook op een barkruk. Toch zal iedereen beseffen dat zitten op een barkruk minder lang vol te houden is dan op een goede stoel. Dit komt omdat mensen hun lichaam aanpassen aan de omstandigheid. Andersom kan het echter ook. De stoel is in principe prima, maar iemand zit er onderuitgezakt in, of zit alleen maar op het randje van de zitting en gebruikt de rugleuning nauwelijks.

Waarom kan een werkplekonderzoek vermindering van klachten bewerkstelligen?

Bij een werkplekonderzoek dienen daarom naast de ergonomische instellingen van een werkplek (bureauhoogte, stoelinstellingen, beeldscherminstellingen, plaatsing toetsenbord en muis etc.), ook zaken in kaart gebracht worden als; de ervaren werkdruk, de houding en bewegingen, de persoonlijkheid, het computergebruik buiten het werk, het bewegen buiten werktijd, maar ook onder werktijd (de lunchpauzes worden nog veel te vaak zittend achter het bureau doorgebracht)

Werkplekadvies073 is er om juist buiten de geijkte kaders een werkplekonderzoek te verrichten. Het gaat niet alleen om de werkplek.

Werkplekadvies073 gebruikt hiervoor een zogenaamd triple-W onderzoek:  (Vroeger werd er vaak gesproken van de "vijf W's" maar bijvoorbeeld de W's  van werkstress en werktaken zijn ondergebracht onder de W van werknemer,  en W van werkwijze is ondergebracht onder werkzaamheden. Het voordeel van het triple-W onderzoek is dat ook de privébelasting (denk bijvoorbeeld aan mantelzorg) een onderdeel kan vormen bij het onderzoek.

De 3 W's van het triple-W onderzoek:

1. De werknemer
2. De werkplek
3. De werkzaamheden

1. de Werknemer

De werknemer wordt tijdens een intakegesprek gevraagd naar de aard van de klachten, de ervaren werksfeer, werkdruk, functie, taken. Maar ook wordt er gevraagd naar de belasting buiten werktijd, bijvoorbeeld het zogenaamde sluipwerk; emails beantwoorden buiten werktijd, privé beeldscherm gebonden activiteiten zoals gamen. Het bewegen (sporten of andere beweegactiviteiten) of belasting zoals mantelzorgactiviteiten.

2. de Werkplek

Ergonomie is hierin de hoofdzaak. De instellingen van bureau, stoel, toetsenbord, muis etc. worden onderzocht, maar ook zaken als licht, geluid, omgevingstemperatuur, tocht, luchtvochtigheid worden gemeten.

3. de Werkzaamheden

Het observeren van de werknemer gedurende zijn werkzaamheden. Hoe is de houding, welke bewegingspatronen komen naar voren die klachten kunnen veroorzaken. Is er sprake van continue spierspanning ook wanneer het toetsenbord of de muis niet worden gebruikt.

Al tijdens het werkplekonderzoek worden er tips gegeven, informatie over de klacht, wat kan de werknemer doen om deze klachten te verminderen zowel tijdens het werk als buiten het werk. Ook wordt aangegeven waarom bijvoorbeeld de houding en de bewegingen invloed op de klachten kunnen hebben.

Geen werkplekonderzoek, maar een werkplekverbetering

Al met al dient een goed werkplekonderzoek dus veel meer te omvatten dan alleen het instellen van de werkplek of het benoemen van de knelpunten. Het moet een complete werk(plek)verbetering worden, waarbij de neerwaartse spiraal omgezet wordt in een opwaartse.